Da li nerđajući čelik može da rđa?
Uvod
Ako se posmatraju nerđajući čelici sa sadržajem Cr od preko 10,5%, nastanak rđe ne može da se isključi tek tako. Čak i austenitski nerđajući čelici sa sadržajem Cr većim od 20% i sadržajem NI većim od 8% mogu da rđaju usled pogrešnog rukovanja i obrade, ili u slučaju konstrukcionih nedostataka.
Pasivan sloj
Nerđajući čelici isto kao normalni čelici reaguju sa kiseonikom i stvaraju oksidni sloj. Međutim, kod normalnog čelika kiseonik reaguje sa prisutnim atomima gvožđa i stvara poroznu površinu koja omogućava napredovanje reakcije. To može da ide sve do potpunog "rđanja" obratka. Kod nerđajućeg čelika kiseonik reaguje sa atomima hroma koji su u čeliku prisutni u relativno visokoj koncentraciji. Atomi hroma i kiseonika stvaraju sloj gustog oksida, koji sprečava napredovanje reakcije. Ovaj oksidni sloj se usled svoje reakcione inercije u odnosu na okolinu naziva i pasivnim slojem. Kakvoća odn. trajnost pasvinog sloja u prvom redu zavisi od sastava legure čelika.
Korozija
Za nastanak rđe kod ’nerđajućih’ čelika postoje dva razloga:
- pasivni sloj nije mogao da se stvori, ili
- pasivni sloj je razoren
Nestvaranje pasivnog sloja može da se spreči samo visokom čistoćom. Obrađene površine obavezno moraju da se očiste od svih ostataka.
Vrste korozije opisane u nastavku polaze od naknadnog razaranja pasivnog sloja:
Površinska korozija koja skida materijal
Površinskom korozijom koja skida materijal označava se ravnomerno skidanje površine obratka Ova vrsta korozije se javlja samo ako na površinu obratka deluju samo kiseline ili jake baze Ako je godišnja brzina skidanja materijala manja od 0,1 mm, može se govoriti o dovoljnoj otpornosti materijala na površinsku koroziju.
Rupičasta korozija (Plitting)
Rupičasta korozija se javlja, kada se pasivni sloj lokalno probije. Za razlamanje su opdgovorni joni hlora, koji u prisustvu elektrolita nerđajućem čeliku radi stvaranja pasivnog sloja oduzimaju neophodne atome hroma. Nastaju rupe kao kod probadanja iglom. Postojanje naslaga, eksterne rđe, ostataka šljake ili boja dovodi do pojačanja rupičaste korozije.
Međukristalna korozija
Međukriostalna korozija može da se pojavi kada se pod dejstvom toplote na graničnim površinama zrna izdvajaju hrom-karbidi i u slučaju prisustvu kiselog medijuma se rastvaraju. To se događa pri sledećim temperaturama:
- austenitski čelici 450° - 850°C
- feritni čelici na više od 900°C
Međukristalna korozija u slučaju pravilnog izbora materijala danas više ne igra nikakvu ulogu.
Kontaktna korozija
Kontaktna korozija nastaje kada se različiti metalni materijali nalaze u među sobnom dodiru i kada su prevučeni elektrolitima. Manje plemeniti materijali bivaju napadnuti i rastvaraju se. Nerđajući čelici su za razliku od većine drugih metalnih materijala plemeniti.